توجه: این مطلب به منظور افزایش آگاهی ارائه شده است و هرگونه تصمیم مربوط به مصرف دارو باید تحت نظر پزشک باشد.
هنگامی که شخصی واکنش آلرژیک دارد، ممکن است به دلیل ترشح هیستامین علائمی مانند احتقان بینی، عطسه، و خارش پوستی را تجربه کند. اما با مصرف آنتی‌هیستامین‌ها، این علائم قابل کاهش هستند. در صورتی که نمی‌دانید کدام دارو برای شما مناسب است یا چگونه باید عمل کنید، بهتر است به دکتر آلرژی و ایمونولوژی بالینی مراجعه کرده و با توجه به وضعیت شما، بهترین داروی ضد حساسیت را تجویز بگیرید.
آنتی هیستامین چیست؟
برای درک بهتر از کارکرد آنتی‌هیستامین‌ها، ابتدا با هیستامین آشنا شوید. هیستامین به عنوان یک آمین زیستی در واکنش‌های ایمنی موضعی تولید می‌شود و در تنظیم فعالیت‌های فیزیولوژیک بدن نقش دارد. این ماده به عنوان انتقال‌دهنده عصبی نیز عمل می‌کند و در سلول‌های آلرژیک نگهداری می‌شود. داروهای کنترل کننده هیستامین اغلب به عنوان داروهای حساسیت و خارش مؤثر هستند.
زمانی که فردی به مواد خاصی حساسیت دارد، سلول‌های آلرژیک هیستامین را آزاد می‌کنند که به عنوان واکنش آلرژیک بدن عمل می‌کند. این واکنش می‌تواند باعث علائمی مانند عطسه، خارش چشم، تورم گلو، التهاب پوست و مشکلات نسبت به محیط (همچون گرده گل یا حیوانات خانگی) شود.
آنتی‌هیستامین‌ها به نوعی داروها می‌باشند که علائم حساسیت، بیماری حرکت، و برخی از علائم سرماخوردگی و آنفولانزا را درمان می‌کنند. این داروها با مسدود کردن گیرنده‌های H۱، توانایی کنترل و درمان علائم آلرژی را دارند.”
آنتی‌هیستامین‌ها برای درمان علائم رینیت آلرژیک، که منجر به التهاب بینی می‌شود، مورد استفاده قرار می‌گیرند. این دسته از داروها قابلیت کاهش یک طیف وسیع از علائم را دارند، از جمله:
- احتقان بینی
- عطسه
- آبریزش بینی
- خارش یا آبریزش چشم
- خارش بثورات پوستی
- کهیر
- حالت تهوع
آنتی‌هیستامین‌ها به صورت متنوعی در سه نسل مختلف تولید شده‌اند. همانطور که در مطالب بالا اشاره شده است، آنتی‌هیستامین‌های نسل اول، دوم و سوم انواع مختلف واکنش شیمیایی بدن هستند. در ادامه، این نوع‌ها را به تفصیل معرفی خواهیم کرد:
آنتی‌هیستامین نسل اول:
آنتی‌هیستامین‌های خوراکی نسل اول شامل دیفن هیدرامین مانند بنادریل و کلرفنیرامین مثل کلر-تریمتون هستند. این داروها به راحتی از سد خونی مغزی عبور کرده و گیرنده‌های H۱ در سیستم عصبی مرکزی (CNS) را تحت تأثیر قرار می‌دهند. برخی از آنتی‌هیستامین‌های نسل اول شامل برومفنیرامین، کاربینوکسامین، کلماستین، دوکسیلامین، هیدروکسی زین، پرومتازین و تریپرولیدین هستند.
آنتی‌هیستامین نسل دوم و سوم:
آنتی‌هیستامین‌های نسل دوم و سوم کمتر از سد خونی مغزی عبور کرده و خاصیت آرام‌بخشی کمتری دارند. آنتی‌هیستامین‌های نسل دوم شامل بیلاستین، دسلوراتادین، لوراتادین، فکسوفنادین، و روپاتادین هستند. این دسته از داروها ایمن‌تر و قوی‌تر از آنتی‌هیستامین‌های نسل اول می‌باشند.
استفاده از آنتی‌هیستامین‌ها برای بزرگسالان و کودکان بالای ۱۲ سال به‌طور کلی بی‌خطر است. آنتی‌هیستامین‌های نسل دوم و سوم از این دیدگاه ایمن‌تر و موثرتر هستند.
عوارض آنتی‌هیستامین‌های نسل اول:
آنتی‌هیستامین‌های نسل اول ممکن است عوارض جانبی شدیدی از قبیل کیفیت خواب ضعیف، دهان خشک، سرگیجه، فشار خون پایین و آسیب حاد کبدی ایجاد کنند.
عوارض آنتی‌هیستامین‌های نسل دوم و سوم:
آنتی‌هیستامین‌های نسل دوم و سوم، به عنوان گزینه‌های ایمن‌تر و قوی‌تر، به طور کلی عوارض جانبی کمتری دارند.
به طور کلی، انتخاب آنتی‌هیستامین مناسب باید با توجه به نیازها و شرایط هر فرد توسط پزشک انجام شود.
آنتی‌هیستامین‌های بدون نسخه
این نوع داروها به طور آزاد در دسترس عموم قرار دارند و می‌توانید آنها را از هر داروخانه به دست آورید. این داروها در اشکال مختلف مانند قرص، کپسول ژل، اسپری بینی و قطره چشم موجود هستند. آنتی‌هیستامین‌های بدون نسخه عبارتند از:
- بنادریل
- کلر-تریمتون
- کلاریتین
- آلگرا
- تاویست
- زیرتک
برای انتخاب مناسب‌ترین نوع آنتی‌هیستامین برای شما، بهتر است با پزشک مشاوره کنید.
آنتی‌هیستامین‌های تجویزی
برخی از آنتی‌هیستامین‌ها تنها با نسخه پزشک در دسترس قرار دارند و نیاز به تجویز از سوی پزشک دارند. این نوع آنتی‌هیستامین‌ها ممکن است حاوی غلظت بالاتری از مواد فعال نسبت به انواع غیرتجویزی باشند. برخی دیگر از آنتی‌هیستامین‌ها نیز به دلیل خطر عوارض جانبی، تنها به صورت تجویزی در دسترس هستند. نمونه‌هایی از آنتی‌هیستامین‌های تجویزی عبارتند از:
- آزلاستین (آستلین، آستپرو، اپتیوار)
- کاربینوکسامین (پالژیک)
- دسلوراتادین (کلارینکس)
- هیدروکسی زین (آتاراکس، ویستاریل)
- لووستیریزین (اکسیزال)
- پرومتازین (فنرگان)
نحوه مصرف آنتی هیستامین
در استفاده از داروهای آنتی‌هیستامین، بسته به نوع فرم مصرفی آنها، روش‌های مختلفی وجود دارد:
- شیاف‌های آنتی‌هیستامین: پس از برداشتن روکش فویلی شیاف، آن را با آب سرد مرطوب کنید. اگر شیاف نرم شد بیش از حد، می‌توانید آن را به مدت ۳۰ دقیقه درون یخچال قرار دهید.
- داروهای خوراکی: افرادی که از نوع خوراکی این دارو استفاده می‌کنند، بهتر است آن را همراه غذا، با آب یا شیر مصرف کنند تا تحریک معده به حداقل برسد.
- برای پیشگیری از حالت تهوع در زمان سفر: اگر قصد مصرف انواع مختلف آنتی‌هیستامین را دارید، بهتر است این کار را ۱ تا ۲ ساعت قبل از آغاز سفر انجام دهید.
- همواره به دستور پزشک عمل کنید: از مصرف کمتر یا بیشتر این دارو خودداری کرده و مطابق با دستور پزشک عمل کنید. مصرف بیش از حد ممکن است منجر به عوارض جانبی گوناگونی مثل کهیر، هذیان، مشکل در تنفس یا بلع، تورم در صورت، دهان و گلو، یبوست، احتباس ادرار و… شود.
این توصیه‌ها به منظور بهتر و اثربخش‌تر مصرف داروهای آنتی‌هیستامین ارائه شده‌اند و باید به طور دقیق رعایت شوند.
آنتی هیستامین ها چه عوارضی دارند؟
آنتی‌هیستامین‌ها ممکن است باعث عوارض جانبی خفیف یا شدید شوند. هر فردی که این داروها را مصرف می‌کند، باید به دقت برچسب دارو را بررسی کرده و از مقدار مصرفی مناسب استفاده کند تا از خطر مصرف بیش از حد دارو جلوگیری شود. مصرف بیش از حد آنتی‌هیستامین‌ها ممکن است باعث ناهنجاری‌های قلبی یا تشنج شود، بنابراین در صورت مشکوک به مصرف بیش از حد، حتماً به دنبال مراقبت پزشکی باشید.
عوارض جانبی خفیف آنتی‌هیستامین‌ها ممکن است شامل خستگی، سرگیجه، سردرد، از دست‌دادن عملکرد حرکتی، خشکی دهان یا تشنگی بیش از حد، تاری دید، یبوست، و احتباس ادرار باشد.
عوارض جانبی شدید ممکن است عبارت باشد از کهیر، بثورات پوستی، مشکل در تنفس یا بلع، تورم در صورت، دهان یا گلو، و هذیان.
استفاده طولانی‌مدت از آنتی‌هیستامین‌های غیر آرام‌بخش (نسل دوم و سوم) ممکن است آسیب خفیفی به کبد وارد کند. استفاده از ترفنادین که یکی از آنتی‌هیستامین‌های مرتبط با آسیب کبدی است، به علت عوارض نامطلوب در دوران بارداری توصیه نمی‌شود.
زنان باردار باید قبل از مصرف هر گونه آنتی‌هیستامین با پزشک خود مشورت کرده و دُزهای مناسب را بر اساس وضعیت سلامتی و نیازهای فرد تعیین کنند.
توصیه های مهم قبل مصرف آنتی‌هیستامین
در صورتی که قصد مصرف هر گونه آنتی‌هیستامین را دارید، لطفاً در شرایط زیر احتیاط کنید:
مصرف انواع مختلف داروهای آنتی‌هیستامین ممکن است منجر به سرگیجه و خواب‌آلودگی شما شود. در مواقعی که نیاز به هوشیاری کامل برای انجام کارهایی مانند رانندگی، حضور در مجامع عمومی یا انجام کارهایی مثل هدایت ماشین‌آلات صنعتی دارید، توصیه می‌شود تا از مصرف هر نوع آنتی‌هیستامین خودداری کنید.
توصیه می‌شود که برای مصرف هر گونه آنتی‌هیستامین، با پزشک خود مشورت کنید. اکثر پزشکان برای درمان علائم آلرژی خفیف تا متوسط، از آنتی‌هیستامین‌های نسل دوم یا سوم توصیه می‌کنند، از جمله احتقان، آبریزش چشم و خارش پوست.
هرچند که آنتی‌هیستامین‌های نسل دوم و سوم معمولاً با خطر خواب‌آلودگی کمتری همراه هستند، اما مصرف هر گونه دارویی باید با توجه به وضعیت فرد و نیازهای او باشد. همچنین والدین و مراقبان برای استفاده از آنتی‌هیستامین برای کودکان، به ویژه زیر ۱۲ سال، باید ابتدا با یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی مشورت کنند.
غذاهای مناسب برای کاهش سطح هیستامین
اگر از درمان‌های معمول دارویی مانند آنتی‌هیستامین برای کاهش علائم آلرژیک خسته شده‌اید، می‌توانید به سراغ مصرف غذاهایی بروید که در این زمینه مفید هستند. برای این منظور، باید تا جای امکان از مصرف غذاهای دارای ترکیبات نگهدارنده خودداری کرده و استفاده از غذاهای تازه را در رژیم غذایی خود قرار دهید. سایر نکات مهم در این زمینه شامل موارد زیر هستند:
- مصرف ماهی، گوشت و مرغ تازه می‌تواند به کاهش سطح هیستامین کمک کند.
- میوه‌ها و سبزیجات معمولاً گزینه‌ی مناسبی برای شما محسوب می‌شوند، اما ترکیباتی مانند موز، آووکادو، مرکبات، اسفناج و بادمجان سرشار از هیستامین هستند؛ بنابراین از مصرف آنها به‌صورت زیاد خودداری کنید.
- مصرف شیر و پنیر ممکن است سطوح هیستامین را افزایش دهد؛ بنابراین به جای استفاده از شیرهای معمول، از جایگزین‌های غیر لبنی مانند شیر سویا، جو دو سر و نارگیل استفاده کنید.
- مرکبات می‌توانند سطح هیستامین را در بدن افزایش دهند؛ بنابراین مصرف بیش از حد آنها را محدود کنید.
- نان‌های ترش و محصولات تخمیری دارای سطوح بالاتری از هیستامین هستند، بنابراین مصرف آنها باید محدود شود.
- ویتامین C یکی از بهترین آنتی‌هیستامین‌ها است که می‌توانید به‌صورت شربت یا قرص از دارودراگ تهیه کرده و به‌صورت دوره‌ای مصرف کنید. این ویتامین غیرسمی است و عوارض جانبی خاصی ندارد.
- براساس بررسی‌ها، کوئرستین که در پیاز، گریپ‌فروت، سیب و بامیه یافت می‌شود، نقش یک آنتی‌هیستامین طبیعی دارد و می‌تواند علائم آلرژیک را کاهش دهد.
- مصرف مقادیر مناسبی از ترکیبات غذایی حاوی ویتامین A یا مکمل آن می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن و کاهش علائم آلرژیک کمک کند.