توجه: این مطلب به منظور افزایش آگاهی ارائه شده است و هرگونه تصمیم مربوط به مصرف دارو باید تحت نظر پزشک باشد.
تحقیقات حاکی از آن است که حدود ۳۰ درصد از افراد با مشکلات بی‌خوابی روبرو هستند؛ این وضعیت باعث خروج از ریتم طبیعی زندگی می‌شود و می‌تواند آثار زیان‌بخشی بر بدن، شغل، و کیفیت زندگی داشته باشد. یکی از اصلی‌ترین عوامل مرتبط با خواب، هورمون ملاتونین است که توسط غده پینه‌آل در مغز تولید می‌شود. این هورمون به بدن کمک می‌کند تا زمان مناسب برای خواب و بیداری را تشخیص دهد. تغییرات در سطح ملاتونین در بدن در ساعات مختلف روز به نور محیط بستگی دارد؛ به عنوان مثال، بدن شب‌ها معمولاً ملاتونین بیشتری تولید می‌کند.
با این حال، برخی افراد به دلیل اختلال در ریتم خود یا عوامل مختلف دیگر ممکن است با مشکلات خواب مواجه شوند. در این شرایط، بسیاری از افراد به مصرف قرص‌های ملاتونین روی می‌آورند. اما باید به یاد داشت که همچون سایر داروها، مصرف قرص ملاتونین نیاز به احتیاط و شورای پزشکی دارد. افراد قبل از تصمیم به مصرف هر گونه دارویی، باید اطلاعات جامعی در مورد آن داشته باشند و با پزشک خود مشورت نمایند.
قرص ملاتونین چیست؟
همانطور که اشاره شد، ملاتونین یک هورمون طبیعی در بدن است که به صورت مصنوعی نیز در آزمایشگاه ساخته می‌شود و به صورت قرص یا مایع تزریقی در دسترس قرار دارد. این قرص تأثیرگذار بر تنظیم زمان خواب و بیداری، همچنین بهبود کیفیت خواب دارد. اگرچه این هورمون به طور طبیعی در بدن تولید می‌شود، اما در مواقعی که اختلالات خواب وجود دارد، افراد به مصرف مصنوعی آن روی می‌آورند.
نکته مهم این است که ملاتونین در دوزهای مختلف تولید می‌شود و میزان مصرف آن باید با تشخیص پزشک و بر اساس شدت اختلال خواب فرد تعیین شود. قبل از هر تصمیمی در خصوص مصرف، مهم است که با پزشک مشورت شود و از مصرف خودسرانه خودداری شود. زیرا مصرف بیش از حد این قرص، به احتمال اعتیاد منجر می‌شود. مصرف زیاد قرص‌های خواب‌آور و آرامش‌بخش مانند ملاتونین و آلپرازولام، ممکن است عوارض جبران‌ناپذیری برای سلامتی افراد به همراه داشته باشد.
نام انگلیسی: Melatonin
اسامی رایج در ایران:
- قرص ویتانز نیچر ملاتونین ۳ میلی‌گرم
- قرص زیرزبانی ملاتونین وبر ۳ میلی‌گرم
- ملاتورام ۳ میلی‌گرم
- ملاتونین پلاس ۳ میلی‌گرم
- قرص ملاتونین رازک ۳ میلی‌گرم
- ملاتونین زهراوی ۳ میلی‌گرم
- قرص زیرزبانی واناتونین ۳ میلی‌گرم
- ملادیپین ۳ میلی‌گرم
- کپسول ملاتونین پلاس گابا اس تی پی فارما
- سافت ژل اسلینایت ویواتیون
- کپسول دورمیرین فورت ۱ میلی‌گرم
- ملاتونین پلاس هلث برست
- قطره آمی ویتال ملاتونین ۱ میلی‌گرم / میلی‌لیتر
- ملاتونین دانا
- ملاتونین جالینوس
میزان دوز مصرفی قرص ملاتونین چقدر است؟
همانطور که قبلاً اشاره شد، دوز مصرفی قرص ملاتونین به شدت از اختلال خواب تعیین می‌شود. اما در افراد سنین بالاتر به دلیل حساسیت‌های بدن در این گروه سنی، توصیه می‌شود که از دوزهای 5 تا 10 میلی‌گرم استفاده شود، البته بسته به شرایط هر فرد. دوز 3 میلی‌گرم به عنوان دوز استاندارد برای این قرص شناخته شده است. این محصول بدون نیاز به نسخه از داروخانه‌ها قابل تهیه است، اما پزشکان همواره تأکید دارند که برای شروع مصرف، از دوزهای کمتر آن استفاده شود. در صورت ظهور علائم اعتیاد، توصیه می‌شود تا به مراکز ترک اعتیاد معتبر مراجعه شود.
تا چه مدت تاثیر قرص ملاتونین در بدن باقی می‌ماند؟
استفاده از ملاتونین برای بهبود کیفیت خواب نیاز به مواظبت و توجه دارد. توصیه می‌شود که این مکمل را 90 دقیقه تا یک ساعت پیش از خواب مصرف نمایید. تأثیرات ملاتونین بستگی به مقدار مصرف و واکنش سیستم بدن هر فرد دارد؛ در کل، ماندگاری این ماده در بدن از 2 ساعت برای دزهای پایین تا 10 ساعت برای دزهای بیشتر تخمین زده می‌شود. این ملاتونین ممکن است حتی پس از بیدار شدن از خواب به مدت چند ساعت در بدن باقی بماند و بتواند آرامش شما را در طول روز حفظ کند؛ با این حال، این مواد با مصرف مایعات زیاد از طریق ادرار به راحتی دفع می‌شود. اطمینان حاصل کنید که از ملاتونین با دقت و با توجه به میزان مناسب مصرف کنید تا بهترین نتیجه را برای بهبود سلامت خواب خود بدست آورید.
ملاتونین را چه‌وقت و چگونه مصرف کنیم
مقدار مصرف ملاتونین بسته به دلیل مصرف و نیازهای هر فرد متغیر است.
هرچه دلیل مصرف ملاتونین شما باشد، حتماً باید به دستور مصرفی که به همراه دارو آمده است، پایبند باشید.
دوز مصرفی
قرص ملاتونین معمولاً به شکل آهسته رهش با دوز ۳ میلی‌گرمی در دسترس است، که این قرص به آرامی ملاتونین را در طول شب در بدن آزاد می‌کند.
برای مشکلات خواب (بی‌خوابی) کوتاه‌مدت در بزرگسالان
معمولاً، برای استفاده از این دارو، یک عدد قرص آهسته‌رهش را ۱-۲ ساعت قبل از خواب توصیه می‌شود.
گاهی اوقات، پزشک ممکن است پیشنهاد دهد که در ابتدا ملاتونین را هر هفته ۲-۳ بار مصرف کنید و سپس تأثیر آن را ارزیابی نمایید.
برای درمان مشکلات خواب کوتاه‌مدت در افراد بزرگسال، معمولاً حداکثر تا ۱۳ هفته می‌توان از ملاتونین استفاده کرد. اما این ممکن است به توصیه پزشک متخصص بستگی داشته باشد و احتمالاً تجویزات بیشتری نیز در نظر گرفته شود.
برای مشکلات خواب (بی‌خوابی) بلندمدت در بزرگسالان
مشکلات مانند نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD)، فلج مغزی (CP)، و سندرم خستگی مزمن (CFS) می‌توانند بر خواب تأثیر بگذارند. اگر اختلال خواب شما موجب مشکلات زیادی شده باشد، پزشک متخصص ممکن است ملاتونین را به شما تجویز کند.
معمولاً، دوز اولیه ملاتونین یک قرص آهسته رهش ۲ میلی‌گرمی است که باید ۳۰ دقیقه تا ۱ ساعت قبل از خواب مصرف شود.
در برخی موارد، به تدریج ممکن است دوز ملاتونین افزایش یابد، بسته به تأثیربخشی و عدم وقوع عوارض جانبی. این افزایش ممکن است به میزان ۲-۳ قرص قبل از خواب برسد. حداکثر دوز مصرفی روزانه، ۵ قرص (۱۰ میلی‌گرم) است.
برای درمان مشکلات خواب طولانی‌مدت در کودکان و نوجوانان
اصولا درمان طولانی مدت برای کودکان و نوجوانان توسط پزشک متخصص تجویز می‌شود.
جهت شروع، دوز اولیه به صورت یک قرص آهسته‌رهش ۳ میلی‌گرمی است که باید در بازه زمانی ۳۰ دقیقه تا ۱ ساعت قبل از خواب مصرف گردد. در صورتی که اثرگذاری بهینه و عدم وقوع عوارض جانبی تضمین شود، ممکن است پزشک دوز مصرفی را به تدریج افزایش دهد تا به حداکثر ۱۰ میلی‌گرم در روز برسد.
برای ادامه درمان و مدیریت بهتر بیماری، توصیه می‌شود که برنامه درمانی به مرور زمان تنظیم شده و نظارت دقیق توسط پزشک ادامه یابد. همچنین، هر گونه تغییر در دوز و نحوه مصرف باید با مشورت پزشک انجام شود.
برای درمان پرواززدگی (جت‌لگ) در بزرگسالان
برای جت‌لگ، معمولاً دوز استاندارد به شکل یک قرص با غلظت ۳ میلی‌گرم تعیین می‌شود که می‌توانید تا مدت ۵ روز، هر روز یکبار از آن استفاده کنید.
هنگامی که به مقصد مورد نظر خود می‌رسیدید، توصیه می‌شود که اولین دوز را در ساعتی که به طور معمول به خواب می‌روید، مصرف نمایید. این زمان نباید قبل از ساعت ۸ شب یا بعد از ساعت ۴ صبح باشد.
در صورت نیاز به مصرف مجدد، دارو را در همان زمانی که اولین قرص را مصرف کرده‌اید، مصرف نمایید. همچنین، در صورت نیاز، می‌توانید دوز مصرفی را تا ۶ میلی‌گرم (معادل ۲ عدد قرص ۳ میلی‌گرمی) افزایش دهید.
برای داشتن تجربه‌ی درمان بهتر و جلوگیری از هر گونه تغییرات در دوز، توصیه می‌شود که هر گونه تغییر در مصرف دارو با مشورت پزشک انجام گیرد.
طرز مصرف
توصیه می‌شود ملاتونین را همراه با وعده‌های غذایی مصرف نمایید.
برای بهترین نتیجه، ملاتونین را همزمان با مصرف غذاها تنظیم کنید. این کار می‌تواند به بهبود جذب و اثربخشی ملاتونین در سازگاری با روزمره کمک کند. از این رو، توصیه می‌شود که ملاتونین را همراه با غذاها مصرف نموده و مطابق دستورات پزشک خود، دقت لازم را به زمان مصرف آن اختصاص دهید.
همچنین، به منظور اطمینان از بهترین نتایج در درمان، مشاوره پزشکی را در هنگام تعیین زمان و نحوه مصرف ملاتونین رعایت کنید.
مدت مصرف
برای مقابله با مشکلات خواب کوتاه‌مدت، عمدتاً توصیه می‌شود تا مدت ۱-۴ هفته از ملاتونین استفاده نمایید؛ با این حال، در برخی حالات ممکن است پزشک تجویز کند که این دوره تا ۱۳ هفته ادامه یابد.
در صورتی که پس از اتمام دوره درمانی مشکلات خواب همچنان ادامه دارد، حیاتی است که این موضوع را به پزشک خود اطلاع دهید.
در صورت نیاز به درمان مشکلات خواب بلندمدت، توصیه می‌شود که به متخصص مراجعه کرده و نظر او را دریافت کنید. او ممکن است درمان طولانی‌تر از ۱۳ هفته را برای شما تجویز کند.
اگر ملاتونین به منظور درمان جت‌لگ تجویز شده است، مصرف آن حداکثر تا ۵ روز می‌تواند ادامه یابد. در هر صورت، بهتر است هر تغییری در مصرف این دارو را با مشاوره و توصیه پزشک خود انجام دهید.
در صورت فراموش کردن مصرف دارو باید چیکار کرد؟
در صورت فراموش مصرف ملاتونین قبل از خواب، لازم نیست در زمان یادآوری به مصرف آن بپردازید؛ بهتر است دارو را در شب بعد مصرف نمایید.
مهم است هرگز دو دوز را همزمان مصرف ننمایید و هرگز برای جبران دوز فراموش‌شده، دوز مصرفی را دو برابر نکنید.
در صورتی که به طور مکرر فراموش می‌کنید، می‌توانید از ساعت زنگ‌دار یا ابزارهای یادآوری دیگر بهره ببرید. همچنین، می‌توانید از تکنسین داروخانه نکات و راهکارهایی را بخواهید تا از فراموشی مصرف دارو جلوگیری نمایید.
قرص ملاتونین چه عوارضی دارد؟
مصرف ملاتونین به صورت خوراکی به طور کلی بدون ایجاد عوارض جانبی قابل توجه معروف است، اما به دلیل تفاوت‌های بین افراد، ممکن است برخی افراد علائمی نظیر سردرد، خواب آلودگی در طول روز، سرگیجه، اضطراب، احساس افسردگی به صورت موقت، افزایش تحریک‌پذیری، و درد در معده تجربه کنند. مهم است که در نظر داشته باشید هر فرد با شرایط متفاوتی روبرو است.
توجه داشته باشید که برخی افراد برای درمان افسردگی از قرص‌های ضد افسردگی استفاده می‌کنند، اما مصرف بیش از حد این قرص‌ها ممکن است به اعتیاد منجر شود. بهتر است هنگام استفاده از ملاتونین یا داروهای دیگر، توصیه‌های پزشک خود را رعایت کرده و در صورت نیاز، هرگونه تغییر در رژیم درمانی را با او مطرح کنید. همچنین، در صورت بروز هر گونه علائم ناخواسته، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
قرص ملاتونین چه فوایدی دارد؟
بله، صحیح است که ملاتونین به عنوان یک مکمل خواب مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که این قرص می‌تواند فواید دیگری نیز داشته باشد:
1. بهبود بیماری تخریب شبکیه چشم: تحقیقات نشان داده است که مصرف ملاتونین ممکن است روند بیماری تخریب شبکیه چشم، که در افراد مسن شایع است، را متوقف کند.
2. اوتیسم: تحقیقات اولیه نشان داده است که مصرف ملاتونین در کودکان مبتلا به اوتیسم می‌تواند بهبود پرخاشگری و رفتارهای تکانه‌ای آنها را ارتقا دهد.
3. کاهش فشار خون: مصرف ملاتونین پیش از خواب می‌تواند باعث کاهش فشار خون در افراد مبتلا به فشار خون بالا شود. این نکته مهم است که ملاتونین تنها به عنوان یک کمک تکمیلی برای کنترل فشار خون مورد استفاده قرار می‌گیرد و جایگزین داروهای فشار خون نمی‌شود.
تحقیقات کامل و تخصصی نشان داده‌اند که فواید ملاتونین از این جمله موارد ذکر شده بیشتر می‌تواند شامل گردد. این اطلاعات می‌تواند به افراد کمک کند تا ملاتونین را با آگاهی بیشتری مصرف کرده و از مزایای مختلف آن بهره‌مند شوند.
چه افرادی باید از مصرف این قرص اجتناب کنند؟
قرص ملاتونین همانند سایر داروها نیازمند رعایت موارد منع مصرفی است و برخی افراد باید در مصرف آن احتیاط کنند یا به صورت کلی نتوانند از آن استفاده کنند.
1. در زمان بارداری و شیردهی: توصیه می‌شود که در دوران بارداری و شیردهی، از مصرف ملاتونین پرهیز شود. در صورت نیاز، بهتر است با پزشک مشورت شود تا تأثیرات احتمالی بر روی جنین یا نوزاد مورد بررسی قرار گیرد.
2. زمان اقدام به بارداری: مصرف دوزهای بالای ملاتونین ممکن است تأخیر در بارداری ایجاد کند، بنابراین در صورت برنامه‌ریزی برای بارداری، میزان ملاتونین مصرفی با دقت باید در نظر گرفته شود.
3. در افراد با مشکلات فشار خون: افرادی که از داروهای خاص برای کنترل فشار خون استفاده می‌کنند، باید با محافظت و مشورت پزشک، از ملاتونین استفاده کنند؛ زیرا ممکن است با مصرف همزمان با این داروها، تأثیرات معکوسی روی فشار خون داشته باشد.
4. افراد با اختلالات تشنجی، اختلالات خونریزی، انجام عمل پیوند اعضا و کودکان:** در این گروه‌ها نیز باید از مصرف ملاتونین پرهیز کرد و در صورت نیاز، با توجه به شرایط خاص، با پزشک مشورت شود.
این توصیه‌ها نشان‌دهنده اهمیت مشورت با پزشک و رعایت دقیق نکات ایمنی در مصرف ملاتونین برای هر فردی است.
چه داروهایی با ملاتونین تداخلاتی دارند؟
تعدادی از داروها با ملاتونین تداخل داشته و ممکن است خطر بروز عوارض جانبی را افزایش دهند.
بسیاری از داروها ممکن است تأثیرات کسل‌کننده (آرام‌بخش بودن) ملاتونین را تغییر دهند، بنابراین در صورت مصرف هر یک از داروهای زیر، حتماً قبل از استفاده از ملاتونین به پزشک خود اطلاع دهید:
– داروهای ضد افسردگی، از جمله: فلووکسامین یا آمی‌تریپتیلین
– بنزودیازپین‌ها، مانند: تمازپام (برای بی‌خوابی) یا دیازپام (برای اضطراب یا درد عضلانی)
– داروهایی که فشار خون را کاهش می‌دهند
– داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID)، مانند: ایبوپروفن، ناپروکسن یا دیکلوفناک
– استروژن برای جلوگیری از بارداری یا هورمون‌تراپی (HRT)
– داروهای مخدر، مانند: کدئین یا مورفین برای کنترل درد
– پسورالن‌ها برای درمان مشکلات پوستی مانند پسوریازیس
– کینولون‌ها یا ریفامپسین (ریفامپین)، انواع آنتی‌بیوتیک
– کاربامازپین برای صرع
– سایمتیدین برای مشکلات معده، مانند زخم معده
– تیوریدازین برای اسکیزوفرنی
– وارفارین، دارویی برای جلوگیری از لخته شدن خون
– زالپلون، زولپیدم یا زوپیکلون برای بی‌خوابی
توصیه می‌شود هرگز دو دوز ملاتونین را یک‌باره مصرف نکرده و هرگز جهت جبران دوز فراموش‌شده، دو برابر دوز مصرفی را نگیرید. در صورت اغلب فراموش کردن مصرف دارو، از وسایل یادآوری مانند ساعت زنگ‌دار بهره مند شده و نکات دارویی از تکنسین داروخانه را دنبال کنید.
برای درمان بی‌خوابی، چه مدت باید ملاتونین مصرف کنم؟
در درمان بی‌خوابی کوتاه‌مدت، معمولاً ملاتونین به مدت ۱-۴ هفته معین می‌شود، و در برخی موارد ممکن است این دوره به ۱۳ هفته تمدید گردد.
در صورتی که پس از اتمام دوره درمان با ملاتونین همچنان مشکلات خواب دارید، تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد کنید که ممکن است در بهبود وضعیت کمک کند.
اگر تغییرات در سبک زندگی نیز موثر نباشد، پیشنهاد می‌شود به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص دقیق‌تری در مورد مشکلات خواب خود دریافت کنید.
ممکن است در برخی از موارد، متخصصان برای درمان بی‌خوابی انواع خاص، تجویز ملاتونین به صورت طولانی‌مدت را پیشنهاد دهند.
تأثیر ملاتونین برای جت‌لگ چگونه است؟
ملاتونین می‌تواند برای درمان کوتاه‌مدت جت‌لگ در بزرگسالان مورد استفاده قرار گیرد. شواهد نشان می‌دهد که این دارو تأثیر مثبتی در کاهش علائم پرواززدگی دارد و همچنین می‌تواند مدت زمان بهبودی پرواززدگی در پروازهای طولانی را ۲۴-۳۶ ساعت کاهش دهد.
پروبلم جت‌لگ، به ویژه در پروازهایی که از یک منطقه زمانی به منطقه دیگری و به سمت شرق هستند، شایع است. این مشکل می‌تواند بر روی ساعت خواب، تمرکز و دستگاه گوارش تأثیر گذار باشد و باعث شود شما در طول روز حالت تحریک‌پذیری و خستگی را تجربه کنید.
دوز مصرف ملاتونین معمولاً یک قرص ۳ میلی‌گرمی است، اما پزشک ممکن است در صورت لزوم دو عدد قرص (۶ میلی‌گرم) را تجویز کند.
هنگامی که به مقصد رسیدید، توصیه می‌شود ملاتونین را در ساعت معمولی خواب مصرف نمایید (قبل از ۸ شب و بعد از ۴ صبح نباشد).
می‌توانید این دارو را برای ۵ شب متوالی مصرف کنید.
توجه: داروی ملاتونین برای جت‌لگ با نسخه NHS در دسترس نیست.
سخن آخر
مشکلات خواب و بی‌خوابی ممکن است در دوران مختلف زندگی هر فردی به صورت گذرا پیش آید. استفاده از قرص ملاتونین به عنوان یک راهکار موثر برای مدیریت این مشکلات مطرح است، اما حتماً باید با مشورت پزشک انجام شود. در هنگام مصرف ملاتونین، باید به احتیاطات جانبی توجه ویژه‌ای داشته باشید، به عنوان مثال:
بعد از مصرف قرص ملاتونین، حداقل ۴ تا ۵ ساعت نباید رانندگی کنید، تا سلامت خود و سلامت دیگران را به خطر نندازید.
این اقدامات ایمنی نشان از اهمیت توجه به جوانب جانبی و تأثیرات ممکن در طول استفاده از ملاتونین دارد. از هر کجا که بی‌خوابی ناشی از مشکلات زندگی پیش آید، ملاتونین ممکن است یک راهکار موثر باشد، اما توصیه مشورت با پزشک همواره اساسی است.